Ktoś może zapytać: no i co? Patrzysz, dziewczyno, na ten spin protonu… i dlaczego to jest dla ciebie takie ważne? – rzuca ze śmiechem dr Maria Żurek, gdy łączymy się zdalnie. Ja z Warszawy, gdzie wiosna raczy nas sobą oszczędnie, ona ze słonecznej Kalifornii.

Maria jest fizyczką doświadczalną, zawodowo zajmuje się protonami, a konkretnie zderzaniem ich w potężnych akceleratorach (przyspieszaczach) cząstek. Ma w sobie tyle pozytywnej energii, że gdyby chciała, to sama mogłaby te protony rozpędzać do prędkości światła. Uprzedzam, zaraża fascynacją do fizyki! Niedawno przeniosła się z Berkeley Lab na Argonne Lab, USA.

To pytam: dlaczego ten spin protonu taki ważny? – Spin jest podstawową wielkością, tak jak masa czy ładunek. Ma ją każda elementarna cząstka we Wszechświecie. Jest wielkością fundamentalną, bo odpowiada za to, że materia, z której się składamy, jest uporządkowana w taki, a nie inny sposób – podkreśla Maria. – Moje najważniejsze pytanie to: jak wygląda proton, jeśli chodzi o strukturę spinową. Wiemy, że spin protonu jest dobrze określony, to 1/2. My się zastanawiamy, jak te własności protonu są związane z jego niesamowicie dynamiczną strukturą – tłumaczy.

Bo, tu przypomnienie, proton nie jest cząstką elementarną. Składają się na niego kwarki i gluony, które (to jest szokujące) poruszają się niemal z prędkością światła. – To jest trochę nieintuicyjne…. – przyznaje Maria. Mhm, trochę.

Ta rozmowa była dla mnie wielką przyjemnością, do której zapraszam też Was. Odpalajcie odcinek i dajcie się wciągnąć w świat najbardziej fundamentalnych cegiełek budujących naszą rzeczywistość. Gadamy o fizyce, korzystając z metafor gumki recepturki, bączków i obwarzanków. Pytam też, jak to jest pracować w tak wielkich grupach badawczych, jak to jest iść do pracy, żeby rozpędzać protony, jak to jest być „et alem” i co dr Żurek uważa na temat głośnych wyników z Fermilabu w eksperymencie Muon g-2.

Odcinek obowiązkowy!

Zdjęcia dzięki uprzejmości Marii Żurek.